چمن­ها نوعی پوشش گیاهی از تیره غلات یا گندمیان است که از گونه‌های مختلف گیاهان علفی باریک برگ  تشکیل شده و به زیر رده تک لپه­ها تعلق دارند که به دلیل ظاهری زیبا، دوام بالا و مقاومت نسبت به پاخوری و تردد، یکی از محبوب‌ترین پوشش‌های گیاهی در طراحی فضای سبز محسوب می­شود.

انواع چمن براساس نوع کاربرد

به طور کلی چمن­ها از نظر نوع استفاده و کاربرد به دو دسته تقسیم می­شوند:

لون (Lawn) که در تولید فضاهای سبز در منازل، باغ‌ها، پارک‌ها، مناطق تجاری و صنعتی، مکانهای تفریحی، زمین‌های ورزشی و زمین‌های گلف استفاده می‌شود.

تورفگراس (Turfgrass) که برای کاشت در چمنزارها، مرغزارها، اطراف جاده­ها و مکانهای بایر به کار می­روند و بیشتر برای تولید علوفه، به منظور تغذیه دامها به کار می­روند.

ضرورت استفاده از چمن در فضاهای سبز

از مهمترین دلایل استفاده از چمن در طراحی­های فضای سبز می­توان به زیر اشاره کرد:

1. زیبایی و تزیین

جذابیت بصری: چمن به فضای سبز ظاهری منظم و جذاب می‌بخشد که برای چشم‌ها آرامش‌بخش است.

تنوع طراحی: چمن به عنوان یک بوم طبیعی عمل می‌کند که می‌تواند با درختان، گل‌ها و سایر عناصر طبیعی ترکیب شده و مناظر زیبا و متنوعی ایجاد کند.

2. عملکردهای زیست‌محیطی

تصفیه هوا: چمن‌ها به جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن کمک می‌کنند و به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کنند.

کاهش دما: چمن می‌تواند دمای سطح زمین را کاهش دهد، به ویژه در مناطق شهری که به عنوان “جزایر حرارتی” شناخته می‌شوند.

جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش پایداری خاک: ریشه‌های چمن به پایداری خاک کمک می‌کنند و از فرسایش و شسته شدن خاک توسط آب باران جلوگیری می‌کنند.

جذب آب: چمن می‌تواند بارندگی را جذب کند و به کاهش رواناب و سیلاب‌های محلی کمک کند.

کاهش آلودگی صوتی: چمن می‌تواند صداهای مزاحم را جذب و کاهش دهد و به کاهش آلودگی صوتی کمک کند.

 

3. فواید اقتصادی

افزایش ارزش ملک: وجود فضای سبز و چمن می‌تواند ارزش املاک را افزایش دهد.

کاهش هزینه‌های انرژی: چمن به خنک کردن محیط اطراف کمک می‌کند و می‌تواند نیاز به استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده را کاهش دهد.

4. فواید اجتماعی و بهداشتی

محیط بازی و تفریح: چمن یک سطح نرم و ایمن برای بازی کودکان و فعالیت‌های ورزشی فراهم می‌کند.

افزایش تعامل اجتماعی: فضاهای سبز با چمن می‌توانند محل تجمع و تعامل اجتماعی افراد باشند و به ارتقاء روابط اجتماعی کمک کنند.

کاهش استرس و افزایش رفاه: تحقیقات نشان می‌دهد که وجود فضای سبز و چمن می‌تواند به کاهش استرس، افزایش رفاه روانی و بهبود سلامت عمومی کمک کند.

5. پایداری محیط زیست

زیستگاه طبیعی: چمن می‌تواند به عنوان زیستگاهی برای حشرات مفید و سایر موجودات کوچک عمل کند، که به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند.

بازگشت پذیری به طبیعت: با وجود اینکه گیاهان پوششی نیز در ایجاد فضای سبز به کار می­روند اما هیچگاه نتوانسته­اند جایگزین چمن­ها شوند زیرا به اندازه چمن­ها کارایی نندارند چرا که بریده­های چمن که اثر سربرداری ایجاد می­شوند نیز به عنوان خاکپوش (مالج) یا در تولید کمپوست استفاده می­شوند.

عوامل موثر در انتخاب چمن مناسب هر فضای سبز

انتخاب نوع چمن برای هر فضا به عوامل متعددی بستگی دارد که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند تا بهترین نتیجه باصرف کمترین زمان و هزینه حاصل شود. در ادامه به مهم‌ترین عواملی که باید در انتخاب نوع چمن مناسب هر فضا در نظر گرفت، اشاره می­شود:

1. آب و هوا

– دمای منطقه: انتخاب چمن‌هایی که با دمای محلی سازگارند، اهمیت زیادی دارد. برای مناطق سردسیر، چمن‌های سردسیری و برای مناطق گرمسیر، چمن‌های گرمسیری مناسب هستند.

– میزان بارندگی: نوع چمن باید با میزان بارندگی سالیانه منطقه هماهنگ باشد. برخی چمن‌ها نیاز به آبیاری زیاد دارند، در حالی که برخی دیگر به خشکی مقاوم‌ترند.

– نور و سایه: برخی چمن‌ها نیاز به نور مستقیم خورشید دارند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند در سایه یا نیم‌سایه به خوبی رشد کنند. اکثر واریته­های چمن  نیاز به نور کامل دارند تا سبز و پرپشت بمانند. اگر سطحی که قرار است چمن کاری شود کمتر از 4 ساعت در روز آفتاب دریافت می­کند باید از واریته­هایی که مناسب سایه هستند استفاده شود.

2. نوع خاک

– pH خاک: چمن‌ها بسته به نوع خاک و pH آن نیازهای متفاوتی دارند. آزمایش خاک برای تعیین pH و نیازهای تغذیه‌ای آن می‌تواند کمک کند.

– زهکشی خاک: خاک با زهکشی مناسب برای جلوگیری از تجمع آب و پوسیدگی ریشه‌ها ضروری است. برخی چمن‌ها به خاک‌های سنگین و رسی حساس هستند.

3. استفاده مورد نظر

– میزان رفت و آمد و پاخوری: در فضاهایی که تردد زیادی دارند، چمن‌هایی با مقاومت بالا نسبت به فشار و سایش انتخاب کنید. برای مثال، برای زمین‌های ورزشی، چمن برمودا و ریگراس مناسب هستند.

– زیبایی و تزیین: اگر هدف اصلی ایجاد زیبایی بصری است، می‌توان از چمن‌هایی با بافت نرم و رنگ جذاب استفاده کرد، مانند چمن کنتاکی بلوری.

– کاربرد خاص: برای فضاهایی مانند بام‌های سبز یا محوطه‌های خاص، انتخاب چمنی که به شرایط خاص آن فضا پاسخ دهد، اهمیت دارد.

4. نگهداری و مراقبت

– نیاز به آبیاری: برخی چمن‌ها نیاز به آبیاری مکرر دارند، در حالی که برخی دیگر به خشکی مقاوم هستند و نیاز به آبیاری کمتری دارند.

– کوددهی و تغذیه: چمن‌ها نیازهای تغذیه‌ای مختلفی دارند. باید نوع چمنی را انتخاب کرد که نیازهای تغذیه‌ای آن با منابع و امکانات موجود سازگار باشد.

– هرس و کوتاه کردن: برخی چمن‌ها نیاز به کوتاه کردن مکرر دارند، در حالی که برخی دیگر با هرس کمتر هم قابل نگهداری هستند.

5. مقاومت به آفات و بیماری‌ها

– مقاومت طبیعی: انتخاب چمن‌هایی که به طور طبیعی مقاوم به آفات و بیماری‌ها هستند، می‌تواند هزینه‌های نگهداری را کاهش دهد و فضای سبز را سالم‌تر نگه دارد.

– مدیریت آفات و بیماری‌ها: در نظر گرفتن قابلیت مدیریت آفات و بیماری‌ها و استفاده از روش‌های زیستی یا شیمیایی برای کنترل آن‌ها.

6. هزینه

– هزینه اولیه کاشت: هزینه تهیه بذر یا نشا و کاشت چمن.

– هزینه نگهداری: هزینه‌های مربوط به آبیاری، کوددهی، هرس و کنترل آفات و بیماری‌ها.