آلودگی هوا

در سال‌های اخیر، شهرهای بزرگ و صنعتی کشور، به دلیل شهرنشینی سریع، حمل و نقل و وجود آلاینده‌های صنعتی از آلودگی شدید هوا به ویژه در فصل زمستان رنج می‌برد. اجزای اصلی آلودگی هوا به صورت ذرات معلق (Particulate Matter) مشخص می‌شود که از ترکیبی از فلزات سنگین، کربن سیاه، هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای، گرد و غبار و سایر مواد معلق در جو تشکیل شده‌اند.

علاوه بر اقداماتی که برای کنترل منابع آلودگی هوا انجام می‌شود، پوشش گیاهی نقش‌های مهمی در بهبود آلودگی هوا پس از انتشار آن ایفا می‌کند. برخی از گیاهان می‌توانند آلودگی هوا را به دام بیندازند. این گیاهان می‌توانند برای کنار جاده‌های شهری می‌توانند با فیلتر کردن، متوقف کردن و جذب آلاینده‌ها به طور پایدار، آلودگی هوا را کاهش دهند. این فضاهای سبز از ترکیب درختان، درختچه‌ها و گیاهان علفی تشکیل شده‌اند و به صورت فیلترهای گیاهی عمل می‌کنند. به عنوان نمونه، گزارش شده است که درختان می‌توانند سالانه ۷۷۲ تن PM₁₀ (ذرات معلق با قطر متوسط آیرودینامیکی ≤۱۰ میکرومتر) را در منطقه شهری پکن در چین حذف کنند. هنگام مقایسه اثر ترمیمی فضاهای سبز بر روی PM_2.5 (ذرات معلق با قطر متوسط آیرودینامیکی ≤2.5 میکرومتر)، ساختار چندلایه با تراکم تاج بالا کارآمدتر از ساختار تک‌لایه با تراکم تاج پایین‌تر هست. همچنین، مورفولوژی و اندازه برگ‌ها بر توانایی و قابلیت جذب گرد و غبار توسط درختان اثر مستقیم دارد.

انتخاب گیاه برای فیلتر هوا

ترکیبی از شاخ و برگ همیشه سبز متراکم و در برخی موارد، کرک‌های ریز روی برگ‌ها، می‌تواند به عنوان یک سیستم فیلتر و حائل عمل کند. برخی از گیاهان می‌توانند ذرات خاصی از آلودگی هوا را به دام بیندازند و همچنین در خدمات اکوسیستمی دیگر مانند کاهش سیلاب کمک کنند. هرس سالانه گیاهان منجر به شاخ و برگ متراکم‌تری خواهد شد که به جذب بیشتر ذرات معلق کمک می‌کند. یک طرح کاشت ساده به ایجاد عمق، جذابیت و پوشش خوب در یک عرصه کمک می‌کند.

کاهش موفقیت‌ در کنترل آلودگی هوا معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فضایی برای ایجاد حصارهای بزرگ و لایه‌های متعدد کاشت وجود داشته باشد. بنابراین، انتخاب و استفاده از گونه‌های گیاهی با حداکثر  کارایی در جذب آلاینده‌ها و ساگاز با شرایط اقلیم منطقه از اهمیت بسیار زیاد برخوردار است. استفاده از اصل «گیاه مناسب، مکان مناسب» برای ایجاد یک ترکیب کاشت پایدار برای محیط زیست بسیار مفید است. این کمک می‌کند تا از هدر رفت آب و انرژی جلوگیری شود و سبب کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی در فضاهای سبز گردد. این روش همچنین کاشت‌های مقاوم و بلندمدتی ایجاد می‌کند که به سلامت خاک و تنوع زیستی فضای سبز کمک می‌کند.

منبع

Zhang, P.Q., Liu, Y.J., Chen, X., Yang, Z., Zhu, M.H. and Li, Y.P., 2016. Pollution resistance assessment of existing landscape plants on Beijing streets based on air pollution tolerance index method. Ecotoxicology and Environmental Safety, 132, pp.212-223.

https://www.rhs.org.uk/garden-design/sustainable-planting-combinations/problem-solving/pollution-filtering